Φανουρόπιτα: Μια παρεξηγημένη πίτα!
Του Αρχιμανδρίτη του Οικουμενικού Θρόνου Γεράσιμου Φραγκουλάκη
Αννόβερο Γερμανίας
Ο Άγιος Φανούριος έζησε επί ρωμαϊκής εποχής. Πολλά στοιχεία για τη ζωή του δεν έχουμε. Πληροφορίες γι' αυτήν μας δίδει εικόνα που βρέθηκε στο νησί της Ρόδου τον 15ο αιώνα όπου απεικονίζεται ο Άγιος Φανούριος και 12 παραστάσεις από τα διάφορα μαρτύρια που υποβλήθηκε, υποκύπτοντας εν τέλει στον διά πυράς θάνατο εξαιτίας της αντίστασής του στον κόσμο των ειδώλων.
Η Εκκλησία μας τιμά την μνήμη του την 27η Αυγούστου. Στη μνήμη του έχει καθιερωθεί οι πιστοί να προσφέρουν την γνωστή Φανουρόπιτα. Η προσφορά της Φανουρόπιτας ξεκίνησε με κίνητρα αγνά και ευλαβή στην αρχή. Την έφτιαχναν οι γυναίκες και την πρόσφεραν στους πιστούς με την ευχή "ο Θεός να συγχωρέσει τη μάνα του Αγίου Φανουρίου", η οποία λέει η παράδοση, ότι ήταν μια πολύ αμαρτωλή γυναίκα και διακρινόταν για την σκληρότητά της προς τους φτωχούς. Στην όλη προσπάθεια που έκανε ο Άγιος γιος της, για να την σώσει από τα δεινά της κολάσεως μεταξύ άλλων αναφέρει η παράδοση, ότι ζήτησε να μην φτιάχνουν κάτι γι' αυτόν, αλλά μια πίτα για την μητέρα του και να την μοιράζουν στους φτωχούς για συγχώρηση της ψυχής της.
Επειδή το όνομα του Αγίου Φανουρίου παραπέμπει στο ρήμα φανερώνω έγινε αιτία να αποδοθούν στον Άγιο ιδιότητες που σχετίζονται με την φανέρωση προσώπων και πραγμάτων. Με την πάροδο του χρόνου οι ιδιότητες αυτές άρχισαν στην λογική του κόσμου, να αποκτούν μαγική δύναμη. Κι έτσι παρατηρείται το φαινόμενο να φτιάχνονται και να προσφέρονται Φανουρόπιτες για πράγματα απίθανα που πολλές φορές το λιγότερο δημιουργούν θυμηδία. Άνθρωποι που έχουν από χλιαρή έως ανύπαρκτη σχέση με την Εκκλησία, εμφανίζονται προσφέροντες Φανουρόπιτα με αιτήματα απίθανα και σαφέστατα υλιστικά. Μέχρι και για το φανέρωμα γαμπρού ή νύφης προσφέρονται Φανουρόπιτες.
Είναι κρίμα και αποτελεί παραλογισμό να απομακρυνόμαστε από την ευσεβή παράδοση, που αφορά στην προσφορά της Φανουρόπιτας και να της προσδίδουμε μαγικές ιδιότητες. Ο Μεγαλομάρτυρας Φανούριος είναι Άγιος της Εκκλησίας μας και όχι κάποιος μάγος, που μπορεί να βρίσκει απολεσθέντα με τρόπο μαγικό.
Θα πρέπει να εξηγήσουμε στον κόσμο ότι, η προσφορά της Φανουρόπιτας γίνεται προς τιμή του Αγίου και αποτελεί ευλογία για εκείνον που την προσφέρει, όπως γίνεται και με τους άρτους. Δεν γνωρίζω κατά πόσο συμβάλουμε κι εμείς οι κληρικοί στην διαιώνιση αυτής της διαστρέβλωσης. Κατά την ημέρα της εορτής του Αγίου από πολλούς, περισσότερη σημασία δίδεται στο διάβασμα της Φανουρόπιτας, παρά στην Θεία Λειτουργία που τελείται, αν τελεσθεί φυσικά στην μνήμη του. Ανακοινώνονται ωράρια ευλογίας της Φανουρόπιτας κατά την διάρκεια της ημέρας, χωρίς να γίνεται αναφορά στην τέλεση Θείας Λειτουργίας.
Από την μια η αγωνία των πιστών για το αβέβαιο μέλλον σε συνδυασμό με την αφέλεια κάποιων θρησκόληπτων οι οποίοι διακατέχονται από διάφορες προλήψεις και προκαταλήψεις και από την άλλη τα οποιαδήποτε οφέλη κυρίως υλικά και οικονομικά μπορούν να προκύψουν από την εκμετάλλευση αυτών των τάσεων, δυστυχώς προκαλούν στον κόσμο των Χριστιανών φαινόμενα τα οποία θα τα ζήλευαν και οι πιο ακραιφνείς ειδωλολάτρες. Το άσχημο είναι ότι αυτές τις δοξασίες τις ντύνουν με μανδύα Χριστιανικό και μάλιστα Ορθόδοξο. Έτσι παρατηρείται το φαινόμενο, Ορθόδοξοι να βάζουν δίπλα στον κρεμαστό σταυρό το ζώδιο ή την μπλε χάντρα, μαζί με την εικόνα που τοποθετούν ως φυλαχτό στα μωρά, να συνυπάρχει και το γαλάζιο ματάκι και άλλα παρόμοια. Ορθόδοξοι επίσης επισκέπτονται μέντιουμ, αστρολόγους, χαρτομάντεις, καφεμάντεις, χειρομάντεις και όλους γενικώς τους μελλοντολόγους. Ορθόδοξοι επίσης κάνουν χρήση του φένγκ σούι και άλλων πρακτικών που χρησιμοποιούνται από διάφορες ειδωλολατρικές θρησκείες. Τελευταία έχει γίνει πολύ της μόδας η ύπαρξη ομοιωμάτων του Βούδα σε όλο σχεδόν τον λεγόμενο δυτικό κόσμο και κατά συνέπεια και στους χώρους των Ορθοδόξων. Σε καταστήματα και σπίτια δεσπόζει όλο και κάποιο αγαλματίδιο του Βούδα. Όμως μην πάμε μακριά. Οι μαγικές προλήψεις δίνουν και παίρνουν μεταξύ των Ορθοδόξων. Θεωρούν ως παράγοντες αρνητικών επιδράσεων, αν συμπέσει Τρίτη και 13 του μήνα, τη συνάντηση με μαύρη γάτα, το σπασμένο καθρέφτη, αποτρέπουν γάμους αδελφών την ίδια χρονιά ή δεν κάνουν γάμο σε δίσεκτα χρόνια, οι νεόνυμφοι δεν πάνε σε κηδεία, όσοι πενθούν για μεγάλο διάστημα δεν εκκλησιάζονται και διάφορα άλλα. Η αλήθεια βέβαια είναι, ότι κάποιες φορές κι εμείς οι ιερείς καλλιεργούμε με την συμπεριφορά μας την αντίληψη στον κόσμο ότι είμαστε κάτι σαν «γκουρού» που μπορούμε με τρόπο μαγικό να λύνουμε προβλήματα.
Με την ευκαιρία της εορτής του Αγίου Φανουρίου ας μην βοηθούμε με την λάθος στάση μας να δημιουργείται η ψευδαίσθηση, ότι με μια πίτα μπορούμε να δωροδοκήσουμε ή να καλοπιάσουμε ή να εξαναγκάσουμε τον Άγιο, για να βρούμε κάτι χαμένο ή να μας φανερώσει γαμβρό ή νύφη, ζώα, πράγματα, τιμαλφή ή εργασία. Αυτό όχι τιμή δεν περιποιεί στον Άγιο Φανούριο, αλλ' αντιθέτως αποτελεί ύβρη.
Ας ενημερώσουμε σωστά τον κόσμο και ας λιγοστέψουν οι Φανουρόπιτες. Τουλάχιστον αυτές που θα προσφέρονται, να προσφέρονται προς τιμήν του Αγίου, την μεσιτεία του οποίου ας παρακαλέσουμε να έχουμε με την ευκαιρία της εορτής του.