Πόσο Τίμιο Ξύλο υπάρχει σήμερα στον κόσμο
Άραγε πόσα τεμάχια Τιμίου Σταυρού να υπάρχουν σήμερα στον κόσμο;
Είναι μία σκέψη που έρχεται πολύ συχνά στο νού μας, αφού κάθε τόσο παρουσιάζονται διάφορα τεμάχια Τιμίου Ξύλου σε ωραιότατες και μάλιστα βυζαντινές σταυροθήκες, ανά τον κόσμο.
Δεν είναι γνωστό στο ευρύτερο κοινό, αλλά το 1961 εκδόθηκε από το Γαλλικό Ινστιτούτο Βυζαντινών Σπουδών στο Παρίσι, η εργασία ζωής του Anatole Frolow με τον τίτλο: La relique de la Vraie Croix. Recherches sur le développement d'un culte ( =Το λείψανον του Αληθούς Σταυρού. Έρευνες επί της εξελίξεως μίας λατρείας) και το οποίο απαντά ακριβώς σε αυτό το ερώτημα.
Στο βιβλίο αυτό ο Anatole Frolow έχει καταχωρήσει κάθε παραπομπή σε τεμάχιο Τιμίου Σταυρού, που απαντάται είτε σε πρωτογενείς πηγές, πχ Πατέρες της Εκκλησίας, είτε σε δευτερεύουσες πηγές, όπως μητρώα θησαυρών εκκλησιών, απογραφές κινητών αντικειμένων εκκλησιαστικής τέχνης Μητροπόλεων, Πατριαρχείων, Ιερών Μονών κτλ.
Ο Frolow προσφέρει επίσης σε αυτό το βιβλίο μια εικόνα για την κατανομή των τεμαχίων του Τιμίου Σταυρού στην Ευρώπη, αλλά και για το πόσο σημαντικός ήταν ο Τίμιος Σταυρός για τη βυζαντινή αυτοκρατορία. Κατά την ιχνηλάτηση και καταγραφή των αναφορών σε λειψανοθήκες του Τιμίου Σταυρού, ο Frolow βρίσκει μια πολύ ενδιαφέρουσα κατανομή στο χρόνο.
Από τον 5ο μέχρι τον 7ο αιώνα, ο Frolow εντόπισε μόνο 54 αναφορές ενώ τον δωδέκατο αιώνα, πιθανότατα εξαιτίας των σταυροφοριών και την επιστροφή των προσκυνητών από τους Αγίους Τόπους, οι αριθμοί αυξάνονται κάπως δραματικά, καθώς και 162 αναφορές στον δωδέκατο αιώνα και 260 στο δέκατο τρίτο αιώνα.
Κατά την εξέταση αυτών των αναφορών και διευρευνώντας τις σταυροθήκες που επιβιώνουν μέχρι σήμερα, η εκτίμηση του Frolow είναι ότι οι περισσότερες από τις σταυροθήκες αυτές που επιβιώνουν μέχρι σήμερα σε ολόκληρη την Ευρώπη είναι μεταγενέστερες του δέκατου αιώνα.
Ο Anatole Frolow εντόπισε συνολικά 1150 αναφορές σε σταυροθήκες με τεμάχια Τιμίου Σταυρού, αλλά βέβαια μετά το 1961 πιθανότατα κάποιες άλλες σταυροθήκες μπορεί να έχουν έρθει στο φως, ιδιαίτερα στην Ανατολική Ευρώπη, πχ Ρωσία, όπου ο συγγραφέας ίσως δεν είχε τότε πλήρη πρόσβαση στις πηγές.
Ως ένα παράδειγμα μίας τέτοιας αναφοράς του βιβλίου του, είναι η σταυροθήκη με τεμάχιο Τιμίου Σταυρού που αποθησαυρίζεται στην Ιερά Μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους και φέρει τον αριθμό 886 με περίπου μία σελίδα περιγραφής.
Φωτογραφία 1: Σταυροθήκη με τεμάχιο Τιμίου Ξύλου και άλλα λείψανα από την Ιερά Μονή Βατοπεδίου Αγίου Όρους.
Φωτογραφία 2: το ενδιαφέρον βιβλίο του Anatole Frolow
Φωτογραφία 3: Το Τίμιο Ξύλο του Ρωμανού Γ΄ του Αργυρού. Πρόκειται για τεμάχιο Τιμίου Σταυρού από τον κάθετο βραχίονας που φέρει οπή από καρφί της Σταύρωσης.
Φυλάσσεται στο Αυτοκρατορικό Θησαυροφυλάκειο της Βιέννης, στο παλάτι Hofburg.