Η Ιστορία των λειψάνων του Αγίου Δημητρίου
ΑΝΑΚΑΛΥΨΗ ΤΟΥ ΛΕΙΨΑΝΟΥ ΤΟΥ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΣΤΟ ΣΑΝ ΛΟΡΕΝΤΖΟ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ
ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΘΕΟΧΑΡΗ
Ἡ βυζαντινολόγος – ἀρχαιολόγος κυρία Μαρία Θεοχάρη, ποῦ ἔχει ἰδιαίτερα ἀσχοληθεῖ μέ θέματα ἐρεύνης ἀγνώστων θεμάτων τῆς παλαιοχριστιανικῆς ἐποχῆς, εἶχε πρόσφατα μιά ἐπιτυχία ποῦ συνεκίνησε τόν Ὀρθόδοξο κόσμο καί ἰδιαίτερά τους Θεσσαλονικεῖς. Βρῆκε ὅτι τό λείψανο τοῦ προστάτη τῆς συμπρωτεύουσας Ἁγίου Δημητρίου βρίσκεται στό Σάν Λορέντζο τῆς Ἰταλίας. Λεπτομέρειες γιά τήν ἀνακάλυψη αὐτή δίνει ἡ κυρία Θεοχάρη στό ἄρθρο τῆς αὐτό.
Στό Δημοτικό Μουσεῖο τῆς ἰταλικῆς πόλεως Σασσοφεράτο, κοντά στήν Ἀγκώνα, φυλάγεται ψηφιδωτή εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Δημητρίου. Ἡ εἰκόνα παριστάνει τόν ἅγιο Δημήτριο σάν στρατιωτικό ἅγιο, ὄρθιο, νά κρατᾶ στό δεξί χέρι, τό δόρυ, στό ἀριστερό ἀσπίδα. Μιά ἀσημένια κορνίζα πλαισιώνει τήν εἰκόνα: ἔχει στίς δυό κάθετες πλευρές της, ἑλληνικές ἐπιγραφές. Ἤ ἐπιγραφή τῆς ἀριστερῆς πλευρᾶς, ἡ καί σπουδαιότερη, δέν ὑπάρχει σήμερα, τήν γνωρίζουμε ὅμως ἀπό τό Corpus Inscriptionum Graecarum, ὅπου δημοσιεύθηκε τό 1877. Λέγει τά ἑξῆς: «Ὤ μεγαλομάρτυς Δημήτριε μεσίτευσον πρός Θεόν ἴνα τῶν πιστῶν σου δούλω τῷ ἐπιγείω βασιλεῖ Ρωμαίων Ἰουστινιανῶ δοίη μοί νηκῆσαι τούς ἐχθρούς ἐμοῦ καί τούτους ὑποτάξαι ὑπό τούς πόδας μου».
Στήν ὁριζόντια ἐπάνω πλευρά τῆς κορνίζας, στό μέσο ὑπῆρχε χρυσό φιαλίδιο μέ τήν ἐπιγραφή: «Ἅγιον Μύρον». Ἄλλες παραστάσεις, ὅπως δικέφαλοι ἀετοί ἤ τό τετράγραμμο Β, Β, B,B, ἔμβλημα τῆς Κωνσταντινουπόλεως, συμπληρώνουν τή διακόσμηση τοῦ πλαισίου.
Ἡ εἰκόνα αὐτή, ποῦ ἐμφανίστηκε καί στήν Ἔκθεση τοῦ Συμβουλίου τῆς Εὐρώπης, ποῦ ἔγινε στήν Ἀθήνα τό 1964, ἀνήκει σύμφωνα μέ τίς γνῶμες διακεκριμένων βυζαντινολόγων, στά ὡραιότερα ἔργα τῆς ἐποχῆς τῶν Παλαιολόγων. Ἡ ἐπιγραφή τῆς ὅμως, ποῦ ἀναφέρει αὐτοκράτορα Ἰουστινιανό, ἀπασχόλησε ἐπανειλημμένως τούς ἱστορικούς, ὅπως τόν Σάθα – τό 1877 ποῦ ἔλαβε γνώση ἀπό τό Corpus καί τό Vasiliev τό 1950. Καί οἱ δυό – Ο Vasiliev προφανῶς παρασυρμένος ἀπό τόν Σάθα – ὑποστήριξαν πῶς πρόκειται γιά τόν Ἰουστινιανό τόν Β ?, ὁ ὁποῖος πράγματι τό 688 κατήγαγε λαμπρή νίκη ἐναντίον τῶν Σλάβων, μέ τή θαυματουργή ἐπέμβαση τοῦ ἁγίου της Θεσσαλονίκης. Ἡ δυσκολία ὅμως ἔγκειται στό ὅτι ἡ εἰκόνα εἶναι τοῦ 14ου αἵ. ἐνῶ νίκη τοῦ Ἰουστινιανοῦ τοῦ Β χρονολογεῖται στό 688. Ἄλλον ἕνα Ἰουστινιανό γνωρίζει τό Βυζάντιο, τόν μεγάλο αὐτοκράτορα τοῦ 6ου αἵ.
Ἀλλά τό ὕφος τῆς ἐπιγραφῆς δηλώνει καθαρά πῶς ὁ ἴδιος ὁ κτήτορας τῆς εἰκόνας ἀπευθύνεται πρός τό Μεγαλομάρτυρα καί τοῦ ζητᾶ νά μεσιτεύσει στό Θεό γιά νά τοῦ χαρίσει τή νίκη. Εἶναι ἀδύνατο νά ὑποθέσουμε ὅτι ὁ ἀφιερωτής τῆς εἰκόνας ἀντιγράφει ἐπίκληση προγενέστερου αὐτοκράτορα σέ ἐποχή μάλιστα ποῦ, ὅπως ὁ 14ος αἰώνας, τό Βυζάντιο εἶχε στή διάθεσή του ἐξαίρετους ἐπιγραματοποιούς σάν τόν Μανουήλ Φιλή.
Τό πρόβλημα τῆς ταυτίσεως τοῦ αὐτοκράτορα τῆς εἰκόνας γίνεται ἀκόμη δυσκολοτερο ὅταν παρατηρήσει κανείς, ἀπό διάφορα ἐπιγραφικά καί διακοσμητικά στοιχεῖα, ὅτι τό πλαίσιο εἶναι ὑστερότερο τῆς εἰκόνας, πράγμα ποῦ δέν εἶχαν προσέξει μέχρι τώρα ὅσοι ἀσχολήθηκαν μέ τήν ἑρμηνεία τῆς ἐπιγραφῆς.
Ἀναζητώντας τή λύση στό πρόβλημα αὐτό χρειάστηκε νά ἀνατρέξουμε στήν ἀρχειακή ἔρευνα. Ἡ ἔρευνα αὐτή νομίζω πῶς μᾶς ἔδωσε τή λύση ἐνῶ συγχρόνως μᾶς ἔδειξε πῶς ἡ εἰκόνα συνδεόταν μέ τά λείψανα τοῦ Μεγαλομάρτυρα τῆς Θεσσαλονίκης. Ἔπρεπε λοιπόν νά ἐντοπίσουμε τά λείψανα.
Εἶναι γνωστό ἀπό τούς «Βίους» καί τά «Θαύματα» τοῦ Μυροβλήτη, πού ἀποτελοῦν μεγάλης σημασίας ἱστορικές πηγές γιά τό μεσαιωνικό βίο τῆς Θεσσαλονίκης, ὅτι ὁ ἅγιος «λόγχαις κατεσφάγη» στό δημόσιο λουτρώνα τῆς πόλεως, στίς ἀρχές τοῦ 4ου αἵ., κατά τή διάρκεια τῶν μεγάλων διωγμῶν τῶν Χριστιανῶν, ἐπί Διοκλητιανού. Τήν ἴδια νύχτα, κρυφά, οἱ Χριστιανοί ἔσκαψαν τάφο στόν τόπο τοῦ μαρτυρίου του καί ἔθαψαν τό ἐγκαταλειμμένο σῶμα τοῦ μάρτυρα. Τό 313 μετά τό διάταγμα περί ἀνεξιθρησκίας, χτίζεται ἕνας μικρός «οἰκίσκος» πάνω ἀπό τόν τάφο του. Στά μέσα τοῦ 5ου αἵ., ὁ ἔπαρχος τοῦ Ἰλλυρικοῦ Λεόντιος, ποῦ γιατρεύεται, μέ θαῦμα τοῦ ἁγίου ἀπό βαριά ἀρρώστια, χτίζει μία μεγάλη βασιλική στά ἐρείπια τοῦ ρωμαϊκοῦ λουτροῦ. Τότε μεταφέρεται κι ὁ τάφος ἀπό τό μικρό «οἰκίσκο» μέσα στήν ἐκκλησία. «Κατά μέσον του ναοῦ, πρός τοῖς λαιoίς πλευροῖς», ἱδρύθηκε τό περίφημο ἀσημένιο Κιβώριο πού περιεῖχε τή λάρνακα τοῦ ἁγίου. Οἱ ἀνασκαφές τοῦ ἀειμνήστου Γ. Σωτηρίου, μετά τήν πυρκαϊά τοῦ 1917, ἔφεραν στό φῶς τήν ἑξάγωνη βάση του. Ἐξ ἄλλου ἡ ἐξαιρετικῆς σημασίας μελέτη τοῦ καθηγητῆ κ. Ἀνδρέα Ξυγγόπουλου μᾶς ἀποκάλυψε ποιό ἦταν τό σχῆμα τοῦ Κιβωρίου καί τῆς λάρνακας καί ἔθεσε τά προβλήματα τά σχετικά μέ τό μαρτύριο καί τήν εἰκονογράφησή του. Ἐπρόκειτο γιά ἕνα κενοτάφιο πού περιεῖχε τήν ἀσημένια λάρνακα μέ τήν ἀνάγλυφη εἰκόνα τοῦ ἁγίου, ποῦ προσκυνοῦσαν οἱ πιστοί ἐνῶ «ἔκειτο ὑπό γῆν τό πανάγιον αὐτοῦ λείψανον» ἀπό τό ὁποῖον ἔρεε τό μύρο. Τό λείψανο αὐτό οἱ πιστοί τό 'βλεπαν στά ὄνειρά τους. Κι ἡ Ἐκκλησία τῆς Θεσσαλονίκης τό φρουροῦσε ἄγρυπνα ἀφοῦ εἶχε ἀρνηθεῖ σέ δύο αὐτοκράτορες, τόν Ἰουστινιανό καί τόν Μαυρίκιο, νά τούς δώσει τεμάχιο.
Στό ναό τῆς Θεσσαλονίκης τό λείψανο τοῦ ἁγίου δέν ὑπάρχει πιά. Οἱ ἀνασκαφές τοῦ Σωτηρίου ἔφεραν στό φῶς μόνον ἕνα φιαλίδιο μέ τό αἷμα τοῦ μάρτυρα. «Ἄλλωστε κι ἡ ἀρχειακή ἔρευνα ἔδειχνε πῶς ἔπρεπε νά τό ἀναζητήσουμε στήν Ἰταλία.
Λίγα χιλιόμετρα μακριά ἀπό τό Σασσοφεράτο ὅπου φυλάγεται ἡ εἰκόνα, βρίσκεται τό Σάν Λορέντζο ἴν Κάμπο. Σήμερα εἶναι μία γραφική πολίχνη ὅπου ἡ ζωή κυλάει ἤρεμα. Στό μεσαίωνα ὅμως ὑπῆρξε ἕνα ἀκτινοβόλο ἐκκλησιαστικό κέντρο. Εἶναι χτισμένη στήν περιοχή τῆς ἀρχαίας πόλεως Σουάσα, γνωστῆς ἀπό τόν Πλίνιο καί τόν Πτολεμαῖο. Πολύ νωρίς ὁ μοναχισμός ἀναπτύχθηκε στό Σάν Λορέντζο καί πολλά μοναστήρια ἀνοικοδομήθηκαν. Ἀλλά οἱ ἐπιδρομές τῶν Λομβαρδῶν καί ἄλλων βαρβάρων ἐρήμωσαν τόν τόπο καί διατάραξαν τή ζωή τῶν μοναχῶν. Τοῦτοι ὅμως μέ τό ἀργό καί σιωπηλό ἔργο τους, τό μακρύ καί ἐπίπονο, κατόρθωσαν ν' ἀναζωογονήσουν τίς λεηλατημένες καί ἐγκαταλελειμμένης περιοχές, πού ἄνθισαν καί πάλι, ἀνάμεσα στόν 8ο καί 12ο αἰώνα. Σέ τούτη τή δεύτερη περίοδο, ὁ μοναχισμός του Σάν Λορέντζο βρισκόταν σέ σχέση ἐξαρτήσεως ἀπό τόν «Ἅγιο Βιτάλιο τοῦ Λιμένα, τῆς Ραβέννας.
Τό ἀββαεῖο του Σάν Λορέντζο ἀνάγεται περίπου στό ἔτος 1000 καί φαίνεται ὅτι εἶχε στενούς δεσμούς μέ τό περίφημο μοναστήρι Ντί Φόντε Ἀβελλάνα ὅπου διατηροῦνταν πολλά κειμήλια βυζαντινά. Ὁ ναός τοῦ ἀββαείου, στό πέρασμα τοῦ χρόνου, δέχτηκε πολλές μεταρρυθμίσεις καί ἀνανεώσεις. Στήν κρύπτη του, ὑπάρχει σήμερα, κάτω ἀπό ἁψίδα τοῦ ἀνατολικοῦ τοίχους, ξύλινη πολυτελής λάρνακα σέ σχῆμα ἀντεστραμμένης κολούρου πυραμίδας, ποῦ προφυλάγεται ἀπό σιδερένιο κιγκλίδωμα. Ἡ λάρνακα αὐτή λέγεται ὅτι περιέχει τά ὀστᾶ τοῦ Ἁγίου Δημητρίου τῆς Θεσσαλονίκης.
Στό Ἐνοριακό Ἀρχεῖο του Σάν Λορέντζο σώζονται τά ἔγγραφα πού μᾶς πληροφοροῦν σχετικά μέ τή λάρνακα καί τήν ἀνεύρεσή της. Τό διεξοδικότερο ἀλλά καί νεότερο εἶναι μία συμβολαιογραφική πράξη τοῦ 1779, πού ἔχει τήν ὑπογραφή τοῦ συμβολαιογράφου Nicolo Lazzarini. Τό ἔγγραφο αὐτό σέ συνδυασμό μέ παλαιότερες ἐκθέσεις, θεσπίσματα καί ἐπιγραφές (1520, 1592, 1599, 1604) μᾶς δίνει τό ἀκόλουθο ἱστορικό της ἀνευρέσεως καί λατρείας τοῦ λειψάνου.
Στίς 20 Ἰουνίου τοῦ 1520, ἐνῶ γίνονταν ἐργασίες ἀναστηλώσεως στό ναό ἀπό τόν Ἐπίσκοπο Μάρκο Βιγέριο τόν Β ?, ἐπίτροπο τοῦ ἀββαείου, βρέθηκε κάτω ἀπό τό κεντρικό ἱερό βῆμα τοῦ ναοῦ, ἐντοιχισμένη ξύλινη λάρνακα χρωματισμένη μέ κόκκινο. Τήν ἄνοιξαν καί εἶδαν ὅτι περιεῖχε ἅγια λείψανα καθώς καί μία μολύβδινη πλάκα, πού διατηρεῖται μέχρι σήμερα καί φέρει σέ συντομογραφία μία λατινική ἐπιγραφή. Στή θέα τῆς λάρνακας, κλῆρος καί πιστοί, χωρίς τόν παραμικρό δισταγμό, ἀναγνώρισαν ὅτι πρόκειται γιά τά λείψανα τοῦ ἁγίου της Θεσσαλονίκης. Ὁ ἐπίσκοπος Βιγέριος τήν ἑρμήνευσε ἔτσι «Ἐνθάδε ἀνά παύεται τό σῶμα τοῦ Ἁγίου Δημητρίου τοῦ ἐπιφανοῦς Θεσσαλονικέως μάρτυρος», ἀνάγνωση πού δέν ἀνταποκρίνεται ἀπόλυτα στούς κανόνες τῆς ἐπιγραφικῆς καί ποῦ προϋποθέτει προγενέστερη γνώση τοῦ περιεχομένου τῆς λάρνακας. Ἡ ἐπιγραφή πρέπει νά διαβαστεῖ «Ἐνθάδε ἀναπαύεται τό σῶμα τοῦ Ἁγίου Δημητρίου» (Ηic Requiescit Corpus Sancti Demetrii).Οἱ ἐπιγραφολόγοι τόν χρονολογοῦν στό τέλος τοῦ 12ου – ἀρχές 13ου αἰώννα.
Στίς 30 Σεπτεμβρίου τοῦ 1538 ἕνας προύχοντας τῆς περιοχῆς, μέ συμβολαιογραφική πράξη, ὑποχρεώνει τούς κληρονόμους του νά τελοῦν κάθε χρόνο, στήν ἑορτή τοῦ ἁγίου, ἐπίσημη πανήγυρι μέ δέκα τουλάχιστον ἱερεῖς, ἐνῶ ἕνα θέσπισμα τοῦ 1592 ἐπιβάλλει ἑορταστική ἀργία κατά τήν ἑορτή τοῦ ἁγίου πού ἐτελεῖτο, σύμφωνα μέ τό λατινικό ἑορτολόγιο, στίς 8 Ὀκτωβρίου, καθορίζει μάλιστα καί εἰδική Ἀκολουθία πρός τιμήν του.
Τό 1604, ἕνας γόνος τῆς διακεκριμένης οἰκογένειας Della Rovere, ὁ Ἰουλιανός, Ἐπίτροπος τοῦ ἀββαείου, μεταφέρει τό λείψανο σέ παρεκκλήσι τοῦ ναοῦ, ἀφιερωμένο στόν ἅγιο. Ἡ λάρνακα τοποθετεῖται σ' ἕνα κοίλωμα τοῦ τοίχου, ἐπίτηδες διασκευασμένο γιά νά τήν περιλάβη. Εἶχε μῆκος ἑνός ἀνθρώπου μᾶλλον μεγάλου ἀναστήματος. Τήν ἔκρυβε ἕνας βαρύς πίνακας, μέ τήν παράσταση τῶν δυό ἁγίων, τοῦ Δημητρίου καί τοῦ Φραγκίσκου τῆς 'Ἀσσίζης καί μέ ἐπιγραφή, μέ χρυσά γράμματα, ποῦ ἀνάφερε τήν ἀνεύρεση τοῦ 1520 καί τήν πρόσφατη μεταφορά.
Τό 1779, ὁ καρδινάλιος Ἀλέξανδρος Ἀλμπάνι, τέως Ἐπίτροπος τοῦ ἀββαείου, πού εἶχε ἰδιαίτερη εὐλάβεια στόν ἅγιο, θέλησε νά τοποθετήσει τά ἱερά λείψανα σέ λάρνακα εὐπρεπέστερη. Γι' αὐτό παρήγγειλε στή Ρώμη τή σημερινή λάρνακα ἀπό ξύλο Ἰνδίας, μέ πόδια καί μέ περίγυρο ἀπό μέταλλο ἐπιχρυσωμένο. Ἐπίσης ἀπό εὐλάβεια πρός τόν ἅγιο ἐπισκεύασε καί μεγάλωσε τήν ἐκκλησία τοῦ ἀββαείου. Ἐνώπιον ἐπιτροπῆς, πού τήν ἀποτελοῦσαν ἀνώτατοι ἱερωμένοι, γιατροί καί ὁ συμβολαιογράφος ἔγινε ἡ μετακομιδή στή νέα λάρνακα. Μέ πολλές λεπτομέρειες περιγράφονται, ἀπό τόν συμβολαιογράφο, οἱ σφραγίδες ποῦ ἔκλειναν τό σκέπασμα τῆς παλιᾶς λάρνακας γιά νά πιστοποιηθεῖ ἔτσι ἡ αὐθεντικότητα τῶν λειψάνων καί ἀπό τούς παρόντες γιατρούς, τά διάφορα ὀστᾶ πού περιεῖχε. Γίνεται πάλι λόγος γιά τή μολύβδινη πλάκα πού συνόδευε τά λείψανα καί γιά τήν ἐπιγραφή της.
Ἐξ ἄλλου τό «Ἡμερολόγιο» τοῦ Ἐνοριακοῦ Ἀρχείου, γιά νά ἐξηγήσει τήν παρουσία τοῦ λειψάνου στήν Ἰταλία, ἐπικαλεῖται τή μαρτυρία μιᾶς Vita (Βίου) τοῦ ἁγίου, πού γράφηκε καί τυπώθηκε στή Βενετία. Ὅπως λέγεται ἐκεῖ τό σῶμα τοῦ μάρτυρα μεταφέρθηκε κρυφά ἀπό τή Θεσσαλία – εἶναι γνωστό πῶς ἡ Θεσσαλία ὀνομαζόταν τότε ἡ Μακεδονία – ἀπό κάποιο μοναχό καί εἶχε διατηρηθεῖ ἀκέραιο καί εὐωδιάζον μέχρι τῆς ἐποχῆς ποῦ ὁ καρδινάλιος Negroni, Ἐπίτροπος τοῦ ἀββαείου, τό ἀπέστειλε στή Ρώμη γιά ἀναγνώριση.
Αὐτές εἶναι, σέ σύντομη διατύπωση, οἱ μαρτυρίες γιά τό ἱστορικό του ἁγίου λειψάνου στήν Ἰταλία. Τό ὅτι, ἀπό τήν πρώτη στιγμή τῆς ἀνευρέσεως, σχηματίστηκε ἡ ἀκλόνητη πεποίθηση ὅτι πρόκειται γιά τά λείψανα τοῦ ἁγίου Δημητρίου, καί ὅτι ὁ Βιγέριος καί οἱ ἄλλοι Ἰταλοί θεολόγοι ἔδωσαν μία ἑρμηνεία σχετική ἀλλ' αὐθαίρετή της ἐπιγραφῆς, τοῦτο σημαίνει ὅτι θά ὑπῆρχε ἴσως κάποια παράδοση τοπική ἤ τίποτα ἄλλα στοιχεῖα πού μᾶς διαφεύγουν σήμερα, γιά τήν παρουσία τοῦ λειψάνου στήν περιοχή του Σάν Λορέντζο. Τό ὅτι μάλιστα οἱ Ἰταλοί, ποῦ δέν ἔχουν ἰδιαίτερη εὐλάβεια γιά τόν ἅγιο Δημήτριο ἐξέδωκαν κατά καιρούς θεσπίσματα καί Ἀκολουθίες γιά τόν πανηγυρικό ἑορτασμό τῆς μνήμης του, δείχνει ὅτι ἐπρόκειτο γιά ἕνα σεβάσμιο λείψανο καί τέτοια ἤσαν ἐκεῖνα πού εἶχαν ἔρθει ἀπό τήν Ἀνατολή. Ἡ ἐπιγραφή τῆς μολύβδινης πλάκας, πού χρονολογεῖται στό 12ο – 13ο αἵ. καί τό γεγονός ὅτι, κατά τίς ἐργασίες τῶν ἀνασκαφῶν, ὁ Σωτηρίου δέν βρῆκε στόν τάφο παρά ἕνα φιαλίδιο μέ τό αἷμα τοῦ μεγαλομάρτυρα, συνηγοροῦν γιά τή γνησιότητα τῆς μαρτυρίας. Τέλος ἡ πρόσφατη ἀναγνώριση τῶν λειψάνων, πού ἔγινε μέ σύγχρονα ἐπιστημονικά μέσα ἀπέδειξε, ὅπως βεβαιώνουν οἱ μάρτυρες – ἐπίσκοποι καί ἱερεῖς καθώς καί τρεῖς διακεκριμένοι γιατροί – ὅτι τά ὀστᾶ ἀνήκουν σέ νεαρό ἄτομο πού ὑπέστη βίαιο θάνατο, στίς ἀρχές τοῦ 4ου αἵ. Ἤ Θεσσαλονίκη βρισκόταν στό δρόμο τῶν Σταυροφοριῶν καί εἶναι γνωστό, πόσο μετά τήν ἅλωση τοῦ 1204, ἤσαν περιζήτητα τά λείψανα τῶν ἁγίων ἀπό τούς δυτικούς μοναχούς, ποῦ ἔλεηλατησαν τά ἑλληνικά ἱερά καί ἐμπορεύτηκαν ὅ,τι σεβάσμιο εἶχε ἡ Ὀρθοδοξία.
Η ΕΠΑΝΑΦΟΡΑ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΛΕΙΨΑΝΩΝ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ἀμέσως μετά τή δημοσίευση τῆς εἰδήσεως ὅτι ἐντοπίσθηκε τό ἱερό λείψανο τοῦ Ἁγίου Δημητρίου ὁ Παναγιώτατος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ.κ. Παντελεήμων ὁ Β ? ἔσπευσε νά συγκεντρώσει πληροφορίες ἀπό εἰδικούς ἐπιστήμονες πού ἀσχολοῦνται μέ παρόμοια προβλήματα γύρω ἀπό τή γνησιότητα τῶν ἱερῶν λειψάνων. Γεγονός πάντως εἶναι ὅτι ἡ μεσιτεία τοῦ Μεγαλομάρτυρα καί ἡ συνεχής πρόσκληση καί προσταγή του πρός τά ὄργανα τῆς θείας Προνοίας ἔδωσαν τούς ἀναμενόμενους καρπούς. Ὁ Παναγιώτατος ἀφοῦ ἔλαβε τήν ἔγκριση τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως καί τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος μετέβη προσωπικά στήν Ἰταλία καί παρακάλεσε τόν Ἐπίσκοπό του Φάνο Κωνστάντιο Μίτσι νά δεχθεῖ νά ἐπιστρέψει τό ἰ. λείψανο τοῦ Ἁγίου Δημητρίου στήν πόλη του. "Ο Ἐπίσκοπος Φάνο, μπροστά σ' αὐτό τό δίκαιο αἴτημα τοῦ Παναγ. Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης καί στήν ἐπιθυμία ἀσφαλῶς τοῦ Ἁγίου νά ἐπιστρέψει στήν ἀγαπημένη Τοῦ Θεσσαλονίκη, ἔδωσε τή συγκατάθεσή του. «Ἔμενε τώρα νά δεχθοῦν καί οἱ κάτοικοί του Σάν Λορέντζο. Χωρίς κανένα δισταγμό καί Παναγιώτατος πῆγε στό ναό του Σάν Λορέντζο ὅπου οἱ κάτοικοι μέ ἐπικεφαλῆς τόν Ἐπίσκοπο, τόν Δήμαρχο καί τούς ἱερεῖς τόν περίμεναν. Μέ πειστικότητα καί ἐνθουσιασμό ὁ Παναγιώτατος Μητροπολίτης μας, ἀλλά καί μέ τήν πεποίθηση ὅτι ἐξέφραζε τήν ἐπιθυμία ὄχι μόνο τῶν κατοίκων τῆς μαρτυρικῆς Θεσσαλονίκης ἀλλά καί τοῦ προστάτου τῆς Ἁγίου διατύπωσε στή συνέχεια τό δίκαιο αἴτημα, πού ἔγινε ἀποδεκτό μέ συγκίνηση ἀπ' ὅλους. Τό ὅτι ἦταν θέλημα τοῦ Θεοῦ καί τοῦ Ἁγίου νά ἀξιωθεῖ ἡ Θεσσαλονίκη νά τόν δεχτεῖ πάλι στούς κόλπους τῆς φάνηκε καθαρά κι ἀπ' τόν διάλογο πού ἀκολούθησε ἀνάμεσα στόν Παναγιώτατο Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κ.κ. Παντελεήμονα καί τούς κατοίκους του Σάν Λορέντζο, οἱ ὁποῖοι δέχθηκαν νά στερηθοῦν τό ἴ. λείψανο τοῦ Ἁγίου πού γιά ἑκατοντάδες χρόνια φιλοξένησαν στόν ἰ. ναό τους.
Τήν ἄλλη κιόλας μέρα σέ ἐπίσημη τελετή ὁ Παναγιώτατος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης παρέλαβε τήν τιμία κάρα τοῦ "Ἁγίου Δημητρίου, ἐνῶ τά δάκρυα τῶν Λαυρεντίνων πού τήν ἀποχαιρετοῦσαν ἔσμιγαν μέ τά δάκρυα τῆς συγκινήσεως καί ἀνέκφραστης χαρᾶς τοῦ Παναγιωτάτου καί τῶν συνοδῶν του γιά τό ἴδιο γεγονός.
Στίς 23 Ὀκτωβρίου 1978 ἡ τιμία κάρα ἔφθασε μέ πομπή στήν Θεσσαλονίκη ὅπου ὁ λαός τῆς ὑποδέχθηκε μέ πρωτοφανῆ καί δίκαιο ἐνθουσιασμό καί μέ μεγάλη συγκίνηση. Οἱ στιγμές ὑπῆρξαν μεγαλειώδεις. Μέ θριαμβευτική πομπή κλήρου καί λαοῦ τό ἱερό λείψανο τοῦ Ἁγίου ἐπέστρεφε στήν πόλη Του, γιά νά βρίσκουν οἱ Θεσσαλονικεῖς καί πάλι καταφυγή στήν διαιώνια καί πανίσχυρη προστασία τοῦ πολιούχου τους.
Στίς 29 Δεκεμβρίου 1978, ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως κ.κ. Δημήτριος μέ ἐπιστολή του πρός τόν Παναγιώτατο Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης τόν συνέχαιρε ἐγκάρδια γιά τήν ἐπαναπόκτηση τῆς τιμίας κάρας καί εὐχόταν ὁλόψυχα στόν Θεό νά βοηθήσει στήν ἀπόκτηση καί τῶν ἄλλων i. λειψάνων τοῦ Μεγαλομάρτυρα.
Τό 1980 συμπληρώθηκαν 1700 χρόνια ἀπό τήν γέννηση τοῦ Ἁγίου Δημητρίου. Αὐτόν ἀκριβῶς τό χρόνο καί μάλιστα στίς 10 Ἀπριλίου, τήν Πέμπτη της Διακαινησίμου, ὁ Ἐπίσκοπος Φάνου Κωνστάντιο Μίτσι μετά ἀπό συγκινητικές τελετές, παρέδωσε τά ὑπόλοιπα ἱερά λείψανα τοῦ Ἁγίου Δημητρίου στόν Παναγιώτατο Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης πού συνοδευόταν ἀπό τόν ἐκπρόσωπο τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου Θεοφιλέστατο Ἐπίσκοπο Κρατείας κ.κ. Γενάδιο καί τόν Πρωτοσύγκελλο τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης Ἀρχιμανδρίτη κ. Παντελεήμονα Καλπακίδη.
Τήν ἑπομένη ἡμέρα ὁ Παναγιώτατος συνοδευόμενος καί ἀπό τόν ἐφημέριό του Σάν Λορέντζο Αἰδεσιμολογιώτατο 'Ἀράλντο 'Ἀντζελόνι Λίνο Ρίτσι, ἀντιπρόσωπο τῆς Ἐκκλησιαστικῆς ἐπαρχίας Φάνο καί Πέργκολα, τόν δήμαρχο κ. Ρεράτο Ρίτζι καί τόν Εἰρηνοδίκη του Σάν Λορέντζο, ἔφτασαν στό ἀεροδρόμιο τοῦ Ἑλληνικοῦ μέ τό μεγαλύτερο μέρος τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Δημητρίου. Ἕξ μεγάλα τεμάχια ἰ. λειψάνων κράτησαν στό Σάν Λορέντζο. Στό ἀεροδρόμιο ὑποδέχθηκε τά τίμια λείψανα καί τόν Παναγιώτατο μέ τήν συνοδεία τοῦ ὁ Πρωτοπρεσβύτερος κ. Δημήτριος Βακάρος, Γενικός 'Ἀρχιερατικός Ἐπίτροπος τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης καί ἐκπρόσωποι τοῦ Τύπου.
Τό Σάββατο στίς 12 Ἀπριλίου ἡ πομπή ξεκίνησε ἀπ' τήν 'Ἀθήνα καί στίς 5,30 ? μ.μ. ἔφθασε στή γέφυρα τοῦ Γαλλικοῦ ποταμοῦ ἔξω ἀπό τήν Θεσσαλονίκη, ὅπου ὑποδέχθηκαν τά ἱερά λείψανα τοῦ Ἁγίου Δημητρίου ὁ Ὑπουργός Βορείου Ἑλλάδος κ. Ν. Μάρτης, ὁ Νομάρχης Θεσσαλονίκης κ. Τσάκωνας, ὁ Ὑποστράτηγος κ. Παπαναστασίου ὡς ἐκπρόσωπος τοῦ Γ ? Σώματος Στρατοῦ, ὁ Ἐπιθεωρητής Χωροφυλακῆς Βορείου Ἑλλάδος, ἄλλοι ἐκπρόσωποι πολιτικῶν καί στρατιωτικῶν ἀρχῶν καί πλῆθος κληρικῶν καί πιστῶν, ἐνῶ συγχρόνως τά πλοῖα στό λιμάνι τῆς Θεσσαλονίκης σφύριζαν πανηγυρικά καί οἱ καμπάνες τῶν Ἐκκλησιῶν χτυποῦσαν χαρμόσυνα.
Ἡ ἱερή πομπή περνώντας ἀπό τίς ὁδούς 26ης Ὀκτωβρίου, 'Ἐγνατίας, Βενιζέλου καί Ἁγίου Δημητρίου, ἔφθασε στόν ἱστορικό ναό τοῦ Πολιούχου Ἁγίου Δημητρίου ὅπου τά τίμια λείψανα τοῦ Ἁγίου ὑποδέχθηκαν οἱ Μητροπολίτες Λαγκαδά κ. Σπυρίδων, Καλαμαριᾶς καί Νέας Κρήνης κ. Προκόπιος, Πολυανής καί Κιλκισίου κ. Ἀμβρόσιος, Τυρολόης καί Σερεντίου κ. Παντελεήμων, οἱ Ὑφυπουργοί Οἰκονομικῶν κ. Μποκοβός, Συγκοινωνιῶν κ. Μούτσιος, Βουλευτές, ὁ Δήμαρχος Θεσσαλονίκης κ. Παπαδόπουλος, ἀντιπροσωπίες ἀξιωματικῶν τῶν 'Ἐνόπλων Δυνάμεων καί τῶν Σωμάτων Ἀσφαλείας, Μακεδονομάχοι μέ παραδοσιακές ἐθνικές στολές, ἡ Βυζαντινολόγος – 'Ἀρχαιολόγος δ. Μαρία Θεοχάρη, Καθηγητές Πανεπιστημίου, ἐκπρόσωποι ἱδρυμάτων, πολιτιστικῶν συλλόγων, ὀργανισμῶν, συνδέσμων συνδικάτων καί ἀδελφοτήτων καί πλήθη ὀρθοδόξων πιστῶν. Παράλληλα οἱ φιλαρμονικές τοῦ Στρατοῦ , τῆς Χωροφυλακῆς καί τοῦ Δήμου ἀπέδιδαν τιμές, ἐνῶ νεάνιδες ἔραιναν μέ ἄνθη, καί οἱ καμπάνες χτυποῦσαν χαρμόσυνα εὐαγγελίζοντας τή μεγάλη χαρά τῆς πόλης γιά τήν ἐπιστροφή τοῦ πολιούχου καί προστάτη τῆς ἐνδόξου Μεγαλομάρτυρα Δημητρίου.
Στόν πανηγυρικό Ἑσπερινό πού ἀκολούθησε χοροστάτησαν ἐκτός ἀπό τόν Παναγιώτατο Μητροπολίτη Θεσσαλονίκης κ.κ. Παντελεήμονα, οἱ Ἀρχιερεῖς Λαγκαδά κ. Σπυρίδων, Καλαμαριᾶς καί Νέας Κρήνης κ. Προκόπιος, Πολυανής καί Κιλκισίου κ. Ἀμβρόσιος, Τυρολόης καί Σερεντίου κ. Παντελεήμων, τακτικός Καθηγητής τοῦ Πανεπιστημίου. Ἔλαβαν ἀκόμη μέρος πολλοί ἱερεῖς καί διάκονοι, ἐνῶ πλήθη ὀρθοδόξων πιστῶν παρακολουθοῦσαν μέ πίστη καί κατάνυξη τήν ἰ. ἀκολουθία. Κατά τήν διάρκεια τοῦ Μεγάλου αὐτοῦ Ἑσπερινοῦ ὁ Παναγιώτατος Μητροπολίτης Θεσσαλονίκης κ.κ. Παντελεήμων ἐξεφώνησε ἐμπνευσμένο λόγο τόν ὁποῖο παραθέτουμε παρακάτω ἕνεκα τῆς σπουδαιότητας καί τῆς ἀξίας του, γιατί πιστεύουμε πῶς ἦταν καί εἶναι ὄχι μόνο ἡ πιό εὔγλωττη ἀλλά καί ἡ ἐπισημότερη ἔκφραση τῆς ἱστορικῆς ἐκείνης στιγμῆς τόσο γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ὅσο καί γιά τούς Θεσσαλονικεῖς οἱ ὁποῖοι πανηγύριζαν τήν ἐπαναφορά τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ προστάτη καί πολιούχου τούς Ἁγίου Δημητρίου στόν τόπο τοῦ μαρτυρίου Του.
Ο ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Κ.Κ. ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ
«Τί ἀνταποδώσωμεν τῷ Κυρίω περί πάντων
ὧν ἀνταπέδωκεν ἠμϊν;»
Θεοφιλέστατε ἐπίσκοπε Κρατείας κ.κ. Γενάδιε, ἐκπρόσωΤο πέ τῆς Αὐτοῦ Θειοτάτης Παναγιότητος τοῦ ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης καί Οἰκουμενικοῦ ΠαΌλο) τριάρχου κ.κ. Δημητρίου, Σεβασμιώτατε Μητροπολίτα Πολυανῆς καί Κιλκισίου κ.κ. Ἀμβρόσιε, ἐκπρόσωπα τῆς ἁγίας καί Ἱερᾶς ἠμῶν Συνόδου, Σεβασμιώτατοι καί λίαν μοί ἀγαπητοί ἐν Χριστῷ ἅγιοι ἀδελφοί, τίμιον πρεσβυτέριον, Χριστοῦ διακονία, ἔξοχωτατε κ. ὑφυπουργέ τῶν Οἰκονομικῶν, ἀξιότιμοι κ.κ. βουλευται, ἀξιότιμε κ. Νομάρχα, ἐνδοξότατοι στρατηγοί μου, ἐκπρόσωποι τοῦ Διοικητοῦ τοῦ Γ' Σώματος Στρατοῦ, ἀξιότιμε κ. Ταξίαρχε, ἐκπρόσωπα τῆς Ἑλληνικῆς Χωροφυλακῆς, ἔλλογιμωτατε κ. ἀντιπρύτανι, λοιπαι ἀξιότιμοι πολιτικαί, δικαστικοί καί στρατιωτικαί ἀρχαί, Αἰδεσιμολογιώτατοι ἐκπρόσωποι τῆς Ρωμαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, 'Ἀξιότιμε Κύριε Δήμαρχέ του Σάν Λορέντζο ἴν Κάμπο, Ἀξιότιμε Κύριε Δήμαρχε τῆς Θεσσαλονίκης, Λαέ τοῦ Θεοῦ ἠγαπημένε.
Μελετῶν τίς τό θεόπνευστον βιβλίον τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης τό ὁποῖον καί Ψαλτήριον ἀποκαλεῖται διακόπτει τήν μελέτης τοῦ εἰς τόν θεόπνευστον στίχον τόν ὁποῖον πρό ὀλίγου ἀνέφερον πρός ὑμᾶς.
«Τί ἀνταποδώσωμεν τῷ Κυρίω περί πάντων ὧν ἀνταπέδωκεν ἠμίν;» διερωτᾶται, δικαίως, ὁ Θεόπνευστος Προφητάναξ καί Ψαλμωδός Δαβίδ. Δηλαδή, τί θά πρέπει νά ἀνταποδώση εἰς τόν Κύριον, «Ὅστις καθ' ἑκάστην ἡμέραν ἐπιδαψιλεύει πρός αὐτόν πλείστας ὄσας πνευματικᾶς καί ὑλικᾶς δωρεᾶς;
'Ἀλλά τό λόγιον, εὐλαβέστατον ἐκκλησίασμα, εὑρίσκει πλήρη ἀπήχησιν καί εἰς τάς καρδίας ἁπάντων ἠμῶν, πάντοτε μέν, ἰδιαιτέρως δέ σήμερον, κατά τήν εὔσημον ταύτην ἑσπέραν ἐν τῷ πανσέπτω καί Ἱερό Ναό τοῦ Μεγαλομάρτυρος καί Μυροβλύτου
Ἁγίου Δημητρίου. Ὁ διακαής ἠμῶν πόθος, περί ἐπανακομιδής καί τῶν ὑπολοίπων Ἁγίων Λειψάνων τοῦ Μεγαλομάρτυρος εἰς ἐκείνης τήν πόλιν, εἰς ἤν ἐγεννήθη, ἀνετράφη, ἔδρασεν πολιτικῶς, στρατιωτικῶς, ἱεραποστολικῶς καί ἐμαρτύρησε, τουτέστιν τήν ὡραίαν, ἱστορικῆς καί ἔνδοξον Θεσσαλονίκην, ἐκπληροῦται σήμερον. Βεβαίως, μικρόν τί μέρος ἐκ τῶν χαριτοβρύτων καί μυροβλύτων Λειψάνων τοῦ Ἁγίου Δημητρίου παρέμεινεν ὡς εὐλογία εἰς τό Σάν Λορέντζο ἴν Κάμπο, ἀλλά καί ὡς ἔνδειξις τιμῆς καί εὐγνωμοσύνης πρός τούς εὐσεβεῖς κατοίκους του, οἵτινες ἐπί ὀκτώ αἰώνας διεφύλαξαν τά πανάγια ταῦτα Λείψανα. Συγκίνησις βαθεία διακατέχει τήν καρδίαν μου, ὅταν ἀναμιμνήσκομαι τῶν συγκινητικῶν ἐκείνων στιγμῶν τῆς παραδόσεως εἰς τήν ἐλαχιστότητά μου ὑπό τοῦ Ἐπισκόπου Φάνο, Πέγκολα, Φοσομπρόνε καί Κάλι Κυρίου Κωνστάντζο Μίτσι τῆς λάρνακος μετά τῶν ὑπολοίπων Λειψάνων τοῦ Ἁγίου Δημητρίου. Κλῆρος καί λαός τῆς περιοχῆς ἐν ἐνί στόματι καί μία καρδία ἀνεφώνει: « «Ἅγιε Δημήτριε, μνήσθητι ἤμων ἐν τῷ παραδείσω.»
«Τί ἀνταποδώσωμεν τῷ Κυρίω περί πάντων, ὧν ἀνταπέδωκεν ἠμϊν;»
Τί νά ἀνταποδώσωμεν καί ἠμεῖς πρός τόν Θεόν ἔναντι ἐκείνων τά ὁποία Οὗτος διά πρεσβειῶν τοῦ Ἁγίου Ἐνδόξου Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου τοῦ Μυροβλύτου ἀνταπέδωκεν ἠμίν: 'Ἀδυνατεῖ ἡ διάνοια ἤμων νά ἐξεύρη τάς καταλλήλους λέξεις, νά προσηκόντως εὐχαριστήση τόν Δωρεοδότην Θεόν, διά τήν ὑψίστης αὐτήν καί ἀνεκτίμητον δωρεάν. Περιοριζόμεθα μόνον κατά τήν ἱεράν ταύτην στιγμήν νά ἀπευθύνωμεν πρός Αὐτόν τήν ἐκ μέσης ψυχῆς ἐξερχομένην εὐχήν: «Δόξα σοί, «Ἅγιε, δόξα σοί, Κύριε, δόξα σοί, Βασιλεῦ.»
Ἀπό τοῦδε, εὐλαβέστατον ἐκκλησίασμα, ὁ «Ἅγιος ἠμῶν θά εὑρίσκεται πλησίον ἠμῶν, οὐχί μόνον πνευματικῶς, ἀλλά καί σωματικῶς, διά τῶν Ἁγίων Αὐτοῦ Λειψάνων. Ἀπονέμοντες τήν τιμητικήν προσκύνησιν πρός τά Τίμια Αὐτοῦ Λείψανα ἐνθέρμως θά παρακαλῶμεν τόν «Ἅγιον, ἴνα Οὗτος προστατεύη τήν πόλιν Του, τήν ὁποίαν περιπαθῶς ἠγάπησεν, ἐκ παντός κινδύνου ὡς ἐπίσης καί τούς κατοίκους αὐτῆς καί δή τήν νεολαίας αὐτῆς, διά τήν ὁποίαν τόσον ἐμόχθησε κατά τήν ἐπίγειος Αὐτοῦ ζωήν, διά τήν κατά Χριστόν μόρφωσιν αὐτῆς.
Χαίρει δικαίως σήμερον ἤ φιλτάτη ἠμῶν Μακεδονία καί δή ἡ καρδία αὐτῆς ἤ Θεσσαλονίκη. Εὐφραίνεται καί ἀγάλλεται καί ἅπασα ἡ Ἑλλάς ἐπί τή ἐπανακομιδή τῶν Λειψάνων τοῦ ἐνδοξοτάτου τέκνου αὐτῆς Μεγαλομάρτυρος καί Μυροβλύτου Ἁγίου Δημητρίου. Γεννᾶται τό ἐρώτημα. Κατά ποιόν τρόπον ἠμεῖς θά τιμήσωμεν τόν Μεγαλομάρτυρα «Ἅγιος Δημήτριον, «Ὅστις καθ' ἅπασαν τήν ἐπίγειος Αὐτοῦ ζωήν ἐτίμησεν καί ἐδόξασεν «τόν 'Ἀρχηγόν καί τελειωτής τῆς πίστεως ἠμῶν» Κύριον Ἰησοῦν Χριστόν;
Τήν ἀπάντησιν εἰς τά ἐρωτήματα ταῦτα τήν εὔρισκομεν εἷς τινά ἐγκωμιαστικόν λόγον τοῦ Ἱεροῦ Χρυσοστόμου πρός τούς Καλλινίκους μάρτυρας τῆς Ἁγίας ἠμῶν Ἐκκλησίας: «Τιμή μάρτυρος, μίμησις μάρτυρος» τονίζει ὁ μέγας Ἀντιοχεύς Πατήρ. Ἑπομένως τό λαμπρόν καί ἀκτινοβόλον παράδειγμα τοῦ Μεγαλομάρτυρος Ἁγίου Δημητρίου θά πρέπει πάντοτε νά φρονηματίζει ἠμᾶς καί νά ὁδηγῆ ἠμᾶς «ἐν γῆ εὐθεία». Τοιουτοτρόπως θά ἐκδηλώσωμεν τήν εὐγνωμοσύνης ἠμῶν πρός τόν ἐν Τριάδι Θεόν, παρ' Οὔ «πάσα δόσις ἀγαθή καί πᾶν δώρημα τέλειον», ἅμα δέ καί εἰς τό ἐκλεκτῶν Αὐτοῦ τέκνον, τόν προστάτην ἠμῶν «Ἅγιος Δημήτριον. 'Ἀπερχόμενοι δέ ἡμέραν τινά τοῦ παρόντος κόσμου θά εὔρεθωμεν καί ἠμεῖς πλησίον του Ἁγίου Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου ἐν τή ἐν οὐρανούς θριαμβευούση Ἐκκλησία τοῦ Πρωτοτόκου 'Ἀδελφοῦ ἠμῶν Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ.
Τελευτῶν, εὐχαριστῶ ἀπό καρδίας τούς συντελέσαντας εἰς τήν εὐόδωσιν τοῦ θεαρέστου τούτου καί ἐθνοφελούς ἔργου καί δή τόν Σεβασμιώτατος Ἐπίσκοπον Φάνο, Πέργκολα, Φοσομπρόνε καί Κάλι Κύριον Κωνστάντζο Μίτσι, τόν Ντόν 'Ἀράλντο, Ἱερατικῶς προϊστάμενος τῆς Βασιλικῆς του Ἁγίου Λαυρεντίου τῆς πεδιάδος, τόν 'Ἀξιότιμον Κύριον Δήμαρχος τῶν Λαυρεντίνων καί τήν Ἐλλογιμωτάτην Δεσποινίδα Μαρίαν Θεοχάρη, ἤτις διά τῆς περισπουδάστου ἀνακοινώσεως αὐτῆς ἐν τή 'Ἀκαδημία Ἀθηνῶν ὑπό τοῦ ἀειμνήστου Ἀκαδημαϊκοῦ Ἀναστασίου 'Ὀρλάνδου κατά τήν συνεδρίαν τῆς 15ης Ἰουνίου τοῦ σωτηρίου ἔτους 1978 συνέβαλεν τά μέγιστα εἰς τήν πραγμάτωσιν τοῦ ἱεροῦ τούτου καί ἀνεκτιμήτου ἔργου.
πηγη.https://www.agdimitriosthes.gr/
Η συγκλονιστική ιστορία της επανακομιδής των ιερών λειψάνων του Μεγαλομάρτυρος Αγίου Δημητρίου μετά από 800 (!!!) χρόνια στην πατρίδα…
ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ «ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΡΟΔΟΥ»
"hic requiescat corpus sancti Demetri"
Η συγκλονιστική ιστορία της επανακομιδής των ιερών λειψάνων του Μεγαλομάρτυρος Αγίου Δημητρίου
Του ΒΑΣΙΛΗ Σ. ΚΑΡΤΣΙΟΥ
booksonthesites.blogspot.com
Το δημοσίευμα της «Μακεδονίας» της 13ης Αυγούστου 1978 είχε 4στηλο τίτλο με ερωτηματικό: «Υπάρχουν τα λείψανα του Αγίου Δημητρίου σ' ένα ιταλικό χωριό;». Στον υπότιτλο αναφερόταν: «Στο Σαν Λορέντζο ιν Κάμπο, κοντά στην Αγκόνα. – Σε κρύπτη του αββαείου βρέθηκε λάρνακα με λατινική επιγραφή που το αναφέρει». Στον υπέρτιτλο («καπέλο») έγραφε: «Ανακοίνωση έγινε στην Ακαδημία».
Διαβάζουμε στο lead του δημοσιεύματος: «Τα ιερά λείψανα του μεγαλομάρτυρος Αγίου Δημητρίου, πολιούχου της Θεσσαλονίκης, βρίσκονται σε μία μικρή ιταλική πολίχνη λίγα χιλιόμετρα μακριά από την Αγκόνα. Τα ιερά λείψανα του Μυροβλύτη Αγίου, που είναι τόσο συνδεδεμένος με την ιστορία της Θεσσαλονίκης, ανακάλυψε η βυζαντινολόγος δ. Μαρία Θεοχάρη, που υπηρετεί στο ανώτατο ινστιτούτο οικουμενικών σπουδών του Μπάρι και διδάσκει ιστορία της βυζαντινής τέχνης».
Το San Lorenzo in Campo είναι μία ιταλική κωμόπολη 3.500 κατοίκων στην επαρχία Pesaro e Urbino, στη διοικητική περιφέρεια του Marche, 45 χιλιόμετρα δυτικά της Αγκόνα και 35 χιλιόμετρα νότια του Πέζαρο. Το κυριότερο αξιοθέατο της κωμόπολης είναι η γοτθικού ρυθμού εκκλησία του San Lorenzo, η οποία αποτελούσε τμήμα ενός Αββαείου των Βενεδικτίνων που ιδρύθηκε τον 10οαιώνα. Σε κρύπτη του Αββαείου βρέθηκαν τα ιερά λείψανα.
Η Ελληνίδα αρχαιολόγος είχε οδηγηθεί στα λείψανα του Αγίου Δημητρίου μελετώντας μία ψηφιδωτή εικόνα του 13ου αιώνα στοSassoferrato, μία κωμόπολη κοντά στο San Lorenzo in Campo. Τα συμπεράσματά της ανακοίνωσε σε συνεδρίαση της Ακαδημίας Αθηνών, στις 15 Ιουνίου 1978, και καταχωρήθηκαν στα Πρακτικά της Ακαδημίας στον τ. 53 με τίτλο: «Ψηφιδωτή εικών του αγίου Δημητρίου και η ανεύρεσις των λειψάνων του αγίου εις Ιταλίαν».
Γιατί όμως οι Θεσσαλονικείς πληροφορήθηκαν για πρώτη φορά, το συγκλονιστικό αυτό γεγονός, δύο μήνες μετά τις ανακοινώσεις της Θεοχάρη στην Ακαδημία Αθηνών; Μα γιατί στις 20 Ιουνίου 1978 η πόλη βίωσε τον σεισμό των 6,5 ή 6,6 Ρίχτερ, με εστιακό βάθος μόλις 10-16 χιλιομέτρων στο χωριό Στίβος, ανάμεσα στις λίμνες Κορώνεια και Βόλβη. Ο σεισμός της Θεσσαλονίκης καταγράφηκε στους ισχυρότερους σεισμούς του 1978 παγκοσμίως. Εάν δεν έπεφτε η μοιραία πολυκατοικία στην πλατεία Ιπποδρομίου με τους 37 νεκρούς ενοίκους, θα επρόκειτο για σεισμό με το μικρότερο αριθμό απωλειών σε σχέση με την ένταση και το μέγεθος των καταστροφών, καθώς εκτιμήθηκε ως «καταστροφικός» στη 12βάθμια κλίμακα Μερκάλι.
Καταλαβαίνει κανείς τη συγκίνηση των Θεσσαλονικέων, και ενώ ακόμη η πόλη δεν είχε συνέλθει από τις καταστροφικές συνέπειες του σεισμού, όταν πληροφορήθηκαν τη χαρμόσυνη αυτή είδηση. Ο τότε μητροπολίτης Θεσσαλονίκης Μακαριστός Παντελεήμων Β΄ αντέδρασε ακαριαίως. Με αρχιερατική επιστολή προς τον Επίσκοπο του Fano,Costanzo Micci, στον οποίο υπαγόταν εκκλησιαστικώς το Αββαείο του San Lorenzo in Campo, ο Παντελεήμων εξουσιοδότησε τον τότε Αρχιμανδρίτη Παντελεήμονα Καλπακίδη, Γενικό Αρχιερατικό Επίτροπο της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, να παραλάβει και να μεταφέρει από το Αββαείο της ιταλικής κωμόπολης το ιερό λείψανο του Μεγαλομάρτυρος Αγίου Δημητρίου.
Ο τότε Αρχιμανδρίτης και νυν Μητροπολίτης Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμων θα γράψει 25 χρόνια αργότερα, στον πρόλογο της συναρπαστικής έκδοσης «Μεθ' ημών ο χαριτόβρυτος Δημήτριος», με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 25 χρόνων από την επανακομιδή των ιερών λειψάνων στη Θεσσαλονίκη: «Η χάρις του αγίου μεγαλομάρτυρος αγίου Δημητρίου και η εμπιστοσύνη του μακαριστού Μητροπολίτου Θεσσαλονίκης Παντελεήμονος του Β΄ στο ταπεινό πρόσωπό μου με αξίωσαν να διακονήσω στο έργο της επανακομιδής από την Ιταλία των πανσέπτων και χαριτοβρύτων λειψάνων του πολιούχου της Θεσσαλονίκης, αγίου Δημητρίου, και να συνοδεύσω μαζί με τον Παναγιώτατο τον Οκτώβριο του 1978 την τίμια Κάρα του και τον Απρίλιο του 1980 το μεγαλύτερο μέρος των ιερών λειψάνων του Αγίου στη γενέτειρά τους Θεσσαλονίκη».
ΕΙΧΕ « ΛΑΛΗΣΕΙ ΑΓΑΘΑ»
Προσφάτως, είχαμε την τιμή και τη χαρά να ακούσουμε από τον ίδιο τον σεβασμιότατο Μητροπολίτη Βεροίας και Ναούσης κ. Παντελεήμονα να εξιστορεί το χρονικό της αποστολής του στην Ιταλία, το οποίο εμπεριστατωμένα και τεκμηριωμένα παρουσίασε το 2005 στο «Μεθ' ημών ο χαριτόβρυτος Δημήτριος», που ευγενικά χορήγησε στην istorikimnimi. Ακούγοντας και διαβάζοντας τις λεπτομέρειες της συγκλονιστικής αυτής εξιστόρησης θα επισημάνουμε δύο πράγματα: α) Όπως είναι προφανές, γίνεται κατανοητό ότι ελάχιστοι ιεράρχες είχαν τη χαρά και την ευλογία να βιώσουν ένα τέτοιο γεγονός, β) πώς ήταν δυνατόν μία επισκοπή να συναινέσει να δοθούν στη Θεσσαλονίκη τα ιερά λείψανα ενός Αγίου που επί σειρά αιώνων γιόρταζαν και τιμούσαν ως Άγιο της πόλης τους; Την απάντηση έδωσε ο σεβασμιότατος κ. Παντελεήμων:
«Φθάσαμε στο επισκοπείο και άρχισε η συζήτηση. Για πολλοστή φορά ο Παναγιώτατος και εγώ επαναλάβαμε το δίκαιο αίτημα της επαναφοράς των αγίων λειψάνων στη Θεσσαλονίκη, επαναλάβαμε τα επιχειρήματά μας όσο πιο πειστικά μπορούσαμε. Και εκείνοι με τη σειρά τους προσπαθούσαν να μας εξηγήσουν ότι τους ήταν δύσκολο να αποχωρισθούν τον άγιο Δημήτριο, με τον οποίο είχαν συνδέσει αιώνες τώρα τη ζωή τους και τη ζωή της πόλεώς τους.
Κάποια στιγμή, και ενώ η συζήτηση διαρκούσε, ο Επίσκοπος τουFano ζήτησε να αποσυρθεί για λίγο με τον προϊστάμενο του ναού και τον Γενικό Γραμματέα της επισκοπής του Fano. Εμείς μείναμε και τους περιμέναμε. Από το διπλανό γραφείο στο οποίο είχαν αποσυρθεί ακούσθηκε κάποια στιγμή μία πολύ έντονη συζήτηση που έμοιαζε περισσότερο με λογομαχία. Δεν καταλαβαίναμε τι έλεγαν, σε λίγο όμως επέστρεψαν και ο Επίσκοπος του Fano μας ανακοίνωση τη χαρμόσυνη είδηση. Θα μας έδιναν σε πρώτη φάση την τιμία Κάρα και στη συνέχεια και τα υπόλοιπα ιερά λείψανα του Αγίου. Την αγωνία μας διαδέχθηκε η χαρά και την ανησυχία μας η συγκίνηση. Ο άγιος Δημήτριος είχε κάνει για μία ακόμη φορά το θαύμα του, είχε «λαλήσει αγαθά» στην ψυχή του Επισκόπου και των Λαουρεντίων που δέχθηκαν να μας χαρίσουν αυτόν τον πολύτιμο θησαυρό. Ο άγιος Δημήτριος θα επέστρεφε μετά από οκτακόσια χρόνια και πάλι στην πατρίδα του για να ενισχύσει και να ενθαρρύνει τους συμπολίτες του σε μία τόσο δύσκολη ώρα».
Ένα μήνα πριν ο κ. Παντελεήμων είχε επισκεφθεί ως προσκυνητής την κρύπτη του Αββαείου και ο προϊστάμενος donAraldo Angeloni του είχε δώσει ένα μικρό τεμάχιο του ιερού λειψάνου, γνωρίζοντας βεβαίως την ιδιότητα του κ. Παντελεήμονος στη Μητρόπολη Θεσσαλονίκης. Ως εκ τούτου, ο don Araldoεξεπλάγην αργότερα με το αίτημα για την επιστροφή των σεπτών και μυροβλύτων λειψάνων στη Θεσσαλονίκη, αλλά παρ' όλα αυτά συναίνεσε εκ καρδίας. Από πού προκύπτει αυτό; Τον don AraldoAngeloni είχαμε τη χαρά να τον γνωρίσουμε κατά την πρόσφατη επίσκεψή του στη Μητρόπολη Βεροίας και Ναούσης. Είναι σήμερα 94 ετών και χαίρει άκρας υγείας και πλήρους διαύγειας! Ο donAraldo έχει την προστασία του Αγίου Δημητρίου!
Η ΛΕΗΛΑΣΙΑ ΤΩΝ ΛΕΗΛΑΣΙΩΝ
Την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους και τους Ενετούς τον Απρίλιο του 1204 ακολούθησε η μεγαλύτερη λεηλασία και καταστροφή πολιτιστικών θησαυρών που γνώρισε η ανθρωπότητα. Οι Λατίνοι λεηλάτησαν συσσωρευμένο πλούτο αιώνων από κάθε δημόσιο ή ιδιωτικό κτίριο. Τεράστιες ποσότητες χρυσού και αργύρου μεταφέρθηκαν στη Δύση. Τα μοναστήρια και οι εκκλησίες απογυμνώθηκαν και εκτός των πολυτίμων σκευών και χειρογράφων μεταφέρθηκαν στις πόλεις των Λατίνων και τα ιερά λείψανα δεκάδων Αγίων. «Οι Άγιες Τράπεζες της Αγίας Σοφίας, που τις θαύμαζε όλη η οικουμένη, τεμαχίστηκαν, προκειμένου να προσποριστούν οι Σταυροφόροι τα πολύτιμα υλικά τους. Άλογα και μουλάρια οδηγήθηκαν στο ναό για να μεταφέρουν τα φορτία των ιερών σκευών, των χρυσών και αργυρών πλακών του θρόνου, των αμβώνων και των θυρών και των όμορφων διακοσμήσεών του». Ο Βυζαντινός αξιωματούχος και ιστορικός του 12ου αιώνα Νικήτας Χωνιάτης υπήρξε αυτόπτης μάρτυς της Άλωσης της πόλης από τους Σταυροφόρους και περιγράφει με τα μελανότερα χρώματα την τραγική εκείνη περίοδο στο κυριότερο έργο του «Χρονική διήγησις του Χωνιάτου κυρ Νικήτα αρχομένη από της Βασιλείας Ιωάννου του Κομνηνού και λήγουσα μέχρι της Αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως».
Δεν έγινε επιβεβαιωθεί βιβλιογραφικά και σύμφωνα με τις πηγές σε ποια χρονική περίοδο αφαιρέθηκαν τα ιερά λείψανα του αγίου Δημητρίου από το ναό της Θεσσαλονίκης. Κατά τις ανασκαφικές εργασίες στο ιερό ναό του Αγίου Δημητρίου, μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1917, επιβεβαιώθηκε οριστικά ότι τα ιερά λείψανα δεν βρίσκονταν εκεί. Συνεπώς, μία πολύ πιθανή εκδοχή είναι να αφαιρέθηκαν από τους Σταυροφόρους κατά τη διάρκεια της κατοχής της πόλης μεταξύ του 1204 και του 1223. Πώς όμως βρέθηκαν στο San Lorenzo in Campo; Γράφει ο κ. Παντελεήμων, επικαλούμενος τα πρακτικά της Ακαδημίας Αθηνών με την παρουσίαση του θέματος από την αρχαιολόγο Μαρία Θεοχάρη:
«Σύμφωνα με το αρχείο του Αββαείου, το ιερό λείψανο αποκαλύφθηκε θαυματουργικά στις 20 Ιουνίου του 1520, όταν κατά τη διάρκεια της θείας Λειτουργίας οι πιστοί άκουαν θορύβους που δεν μπορούσαν να εξηγήσουν. Μετά από έρευνες που έγιναν με πρωτοβουλία του επισκόπου Marco Vigerio, στη δικαιοδοσία του οποίου ανήκε η μονή, αποκαλύφθηκε κάτω από την κεντρική αγία Τράπεζα, κτισμένη μέσα στον τοίχο, ξύλινη ερυθρόχρωμη λάρνακα που περιείχε ιερά λείψανα. Μέσα στη λάρνακα βρισκόταν μία μολύβδινη πλάκα με την επιγραφή "hic requiescat corpus sanctiDemetrii" (εδώ αναπαύεται το σώμα του αγίου Δημητρίου)».